به نقل از «فارس»

عزاداری پایان ماه صفر حرم رضوی سنتی به قدمت چند قرن/ اسناد تاریخی سوگواری+عکس

تاریخ انتشار: ۲۳ مهر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۶۳۹۴۳۵

به گزارش خبرنگار حج و زیارت و وقف خبرگزاری فارس حرم مطهر امام رضا (ع) در طول تاریخ در ایام عزاداری ایام پایانی ماه صفر به دلیل تقارن این روز‌ها با شهادت پیامبر (ص) و امام رضا (ع) میزبان زائران و مجاوران آن حضرت بوده و برنامه‌های مختلف به صورت گسترده برگزار و خیران و واقفان هم به اطعام سوگواران می‌پرداختند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وقف‌هایی برای عزاداری آخر صفر با دو قرن قدمت

سند‌های بسیاری در آرشیو مرکز اسناد آستان قدس رضوی وجود دارد که متن درج‌‌شده در آن‌ها از وقف‌‌هایی برای پذیرایی عزاداران یا برگزاری آیین عزا یاد می‌کند. طبق همین مکتوبات تاریخی، در دوران صفویه مراسم سوگواری با وسعت بیشتری در مقایسه با پیش از آن برگزار می‌شده است. اطعام سوگواران نیز سنتی رایج بوده و موقوفاتی به این امر اختصاص داشته است. این اسناد نحوه پذیرایی، زمان، مکان و هزینه‌های برپایی مراسم سوگواری دهه آخر صفر در حرم مطهر رضوی را نشان می‌دهد که در آن‌ها دستورهایی از سوی متولی‌باشی یا نایب‌التولیه به تحویلداران کل یا دربان‌باشیان برای برگزاری این مراسم داده شده است.

یکی از اسناد عزاداری ماه صفر مربوط به سال ۱۳۱۹ قمری

کاظم جهانگیری کلاته، کارشناس اسناد مکتوب آرشیو مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی، چگونگی برپایی مراسم عزاداری دهه آخر صفر در گذشته‌های دور را بیان می‌کند.

وی می‌گوید: طبق اسناد باقی‌‌مانده در آستان قدس رضوی، برگزاری مراسم دهه پایانی ماه صفر، سوگواری ایام رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام‌ حسن مجتبی (ع) و امام ‌رضا (ع)، و اربعین حسینی در حرم مطهر بیش از یک قرن و نیم قدمت دارد و در زمره مراسم بسیار حائز اهمیت است. اسناد ارزشمند به‌جامانده از تشکیلات اداری آستان قدس در مجموعه اسناد مدیریت امور اسناد آستان قدس، اطلاعات بسیاری درباره این مراسم مذهبی در حرم مطهر دارد. این اسناد بیانگر تشریفات و مراسم ویژه‌ای است که به‌ویژه در شب عاشورا و شب شهادت امام رضا(ع) در بارگاه منور این امام همام(ع) برگزار می‌شده است.

وقف‌نامه‌ای برای مراسم خطبه‌خوانی

وی مرسوم شدن خطبه‌‌خوانی در شب عاشورا و شب شهادت امام‌ رضا (ع) به شکل کنونی را از دوره پهلوی دوم و هم‌زمان با شکل‌گیری اداره تشریفات آستان قدس رضوی می‌داند که بر اساس وقف‌‌نامه علیشاه، حاکم وقت خراسان، در ۱۱۶۰ هجری قمری برگزار می‌شود و در آن، همه خادمان با شمعی در دست، گرداگرد صحن جمهوری اسلامی (در گذشته در صحن عتیق) می‌ایستند و با نوای خطبه‌‌خوان عزاداری می‌‌کنند.

جمعی از رجال و خدام آستان رضوی در دوره قاجار

آیین شمع‌گردانی از دوره قاجار

در آیین شمع‌‌گردانی که تنها در شب شهادت حضرت ‌رضا (ع) برگزار می‌شده است و احتمالاً قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد، خادمان با روشن‌کردن شمع و گرداندن آن در صحن و رواق، عزاداری می‌کرده‌اند. وی در باب برگزاری این آیین به دو سند در آرشیو آستان قدس رضوی اشاره می‌کند. این اسناد مربوط به سال‌های ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ قمری هستند و دستور‌های مسئولان وقت برای چگونگی برگزاری مراسم و نحوه هزینه‌کرد در آن‌‌ها آمده است. در این اسناد که یادگار دوره قاجارند، سیدجواد ظهیرالاسلام به کشیک‌نویس آستان قدس درباره حاضر کردن همه کارکنان پنج کشیک برای برپایی مراسم عزاداری و شمع‌گردانی در شب بیست‌‌ونهم یعنی شب شهادت شهادت امام‌ رضا (ع) و استفاده ‌نکردن از چراغ، دستورهایی می‌دهد. در سندی نیز که درست یک سال بعد سیاهه شده، به شعاع‌‌التولیه، صاحب‌ جمع روشنایی، برای فراهم ‌کردن شمع برای مراسم شمع‌‌گردانی شب شهادت امام‌ رضا (ع) در سال ‎۱۳۳۵ قمری دستور‌هایی داده شده است. وی با اشاره به این دو سند در مجموعه اسناد آستان قدس رضوی بیان می‌کند: اگرچه به‌جز این اسناد، سابقه دیگری از برگزاری مراسم شمع‌گردانی در مدیریت امور اسناد این آستان مقدس وجود ندارد، با توجه به محتوای این اسناد، مشخص می‌شود در سال‌های قبل از آن تاریخ نیز مراسم شمع‌گردانی برگزار می‌شده است.

برگزاری دو مراسم شام غریبان در حرم رضوی

در سنت شب شام غریبان که دو بار در سال یعنی عاشورا و شب شهادت حضرت ‌رضا (ع) برگزار می‌شود، همه کارکنان آستانه در اداره مرکزی آستان قدس رضوی در چهار راه شهدا حاضر می‌شوند و سوگواری می‌کنند. در این مکان جز چند شمع، چراغی روشن نمی‌‌شود و محوطه تاریک و غم‌‌انگیز است. هم‌‌زمان با بلند شدن صدای اذان مغرب از گلدسته‌‌ها، نماز جماعت برپا می‌‌شود. سپس خدمه با در دست‌ داشتن شمعی روشن و نظمی خاص برای عزاداری و سوگواری به ‌سوی حرم مطهر رضوی به راه می‌‌افتند. مردم و زائران از ساعتی قبل، مشتاقانه در دو طرف خیابان برای دیدن هیئت خدمه حضرت امام رضا (ع) جمع می‌شوند، با آنان همدردی می‌‌کنند و برای سلامتی خادمان حضرت (ع) صلوات می‌فرستند.

وقف‌نامه‌ای برای تأمین هزینه‌های عزاداری آخر ماه صفر حرم رضوی

موقوفه‌ای برای عزاداری به قدمت دو قرن

وی قدیمی‌ترین سند موجود مربوط به هزینه‌های برگزاری مراسم سوگواری در دهه آخر صفر را مربوط به سال ۱۲۸۲ هجری قمری می‌داند که از محل مصارف موقوفه وزیر نظام است و قدمتی صدوپنجاه‌وپنج‌ساله دارد. مطابق اسناد موجود، هزینه‌های برگزاری مراسم روضه‌خوانی شب سالروز شهادت امام رضا(ع) در سال ۱۳۲۷ قمری و هزینه‌های مربوط به برگزاری مجلس روضه‌خوانی دهه آخر ماه صفر در ایوان طلا(ایوان نادری) از محل مصارف موقوفه وزیر نظام در سال ۱۲۹۳ قمری است. وی با بیان اینکه در دهه آخر ماه صفر همچون دیگر ایام وفات و شهادت ائمه اطهار(ع) روضه‌خوانان، نوحه‌خوانان و خطبای آستان قدس در دارالضیافه، دارالذکر، دارالحفاظ یا ایوان طلا به ذکر مصیبت می‌پرداخته‌اند می‌گوید: مشاغل مرتبط با برگزاری این مراسم و پرداخت انعام و مواجب به روضه‌خوانان از دیگر اطلاعات اسناد در این‌ باره است.

انتهای پیام/

منبع: فارس

کلیدواژه: اسناد امام رضا آستان قدس رضوی شهادت عزاداری در حرم رضوی تاریخچه عزاداری برگزار می شده آستان قدس رضوی برگزاری مراسم شمع گردانی شهادت امام امام رضا شب شهادت حرم مطهر دهه آخر آخر صفر ماه صفر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۶۳۹۴۳۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بازدید ۷۰ هزار نفر از موزه‌ های حرم مطهر رضوی

  به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، رییس اداره گنجینه‌ های موزه مرکزی آستان قدس رضوی گفت: بیش از ۷۰ هزار زائر و مجاور در فروردین امسال از موزه‌ های حرم مطهر رضوی دیدن کردند.   عبدالحسین ملک‌ جعفریان امروز در گفت‌ و گو با خبرنگاران افزود: تعداد افرادی که در این مدت از موزه های حرم رضوی بازدید کردند، ۱۱ هزار نفر بیشتر از فروردین پارسال بوده است.   وی بیان کرد: بیشترین آمار بازدیدکنندگان مربوط به موزه مرکزی حرم مطهر رضوی و به تعداد ۶۳ هزار و ۶۵ نفر است.   رییس اداره گنجینه‌ های موزه مرکزی آستان قدس رضوی ادامه داد: در این مدت پنج هزار و ۷۹۱ نفر نیز از موزه قرآن کریم و ۸۶۴ نفر از موزه مردم شناسی دیدن کرده‌ اند.   ملک جعفریان اظهار کرد: یک هزار بازدید کننده خارجی نیز از ملیت‌ های مختلف، آسیایی، آفریقایی و اروپایی نیز از این مجموعه بازدید به عمل آورده‌ اند.   موزه‌ های آستان قدس با ۱۷ گنجینه متنوع در فضایی به مساحت ۱۸ هزار متر مربع در چهار ساختمان مستقر هستند. اشیای به نمایش درآمده شامل حدود ۹ هزار اثر تاریخی، فرهنگی و هنری دربردارنده آثار تاریخی حرم مطهر و میراث آستان قدس رضوی، اشیای وقفی و اهدا شده و نیز اشیای خریداری شده برای تکمیل مجموعه‌ ها است.   ساختمان موزه مرکزی در صحن کوثر حرم مطهر، دارای حدود هفت هزار و ۸۷۵ متر مربع فضای نمایشی در چهار طبقه است که طبقه زیرین، طبقه همکف، طبقه اول و طبقه دوم، شامل موزه تاریخ حرم رضوی و گنجینه ‎های سکه، تمبر، اسکناس، هنرهای تجسمی، آبزیان، نجوم، ساعت، مدال، سلاح و ظروف است.